Proces planiranja budžeta opštine

Niz institucija uključen je u planiranje budžeta opštine kao što su Skupština Kosova, Vlada i Ministarstvo finansija i institucije lokalne uprave kao što su predsednik opštine i skupština opštine. Svakako, veliki uticaj u ovom procesu imaju sami građani.

1. Do 30. aprila, Vlada Kosova podnosi Skupštini Kosova Srednjoročni okvir rashoda.
2. Ministarstvo finansija do 15. maja donosi 1. budžetski cirkular, koji sadrži uputstva o budžetskom procesu, budžetska ograničenja, budžetski kalendar.
3. Do 30. juna, opština je dužna da podnese Ministarstvu finansija Srednjoročni okvir rashoda (SOR) usvojen u skupštini opštine.
4. Planiranje se nastavlja time što glavni finansijski službenik podnosi svakom opštinskom odeljenju 1. interni, opštinski budžetski cirkular u kome se zahteva priprema predloga budžeta i njihovo podnošenje GFS-u. Nakon toga, GFS podnosi odeljenjima 2. interni, opštinski budžetski cirkular koji sadrži informacije i uputstva o plafonu troškova i 3. interni, opštinski budžetski cirkular koji predviđa raspored organizovanja budžetskih rasprava.
5. Ministarstvo finansija do 15. avgusta donosi 2. budžetski cirkular koji sadrži konačne budžetske smernice i konačan nivo subvencija.
6. Predsednik opštine do 1. septembra podnosi skupštini opštine predlog budžeta za narednu godinu.  Skupština opštine do 30. septembra treba da usvoji i podnese Ministarstvu finansija, budžet opštine za narednu godinu.
7. Nakon što usvoji predlog Konsolidovanog budžeta Kosova i Predlog zakona o budžetskim izdvajanjima, Vlada ih podnosi Skupštini Kosova 31. oktobra.  Skupština Kosova usvaja budžet za narednu godinu do 31. decembra.

Pored svih ovih postupaka i vremenskih rokova, ukoliko dođe do neadekvatnog planiranja, može se pristupiti procesu rebalansa budžeta. Odluka o preduzimanju date mere i vremenski rok za njenu realizaciju propisuju se zasebnim uputstvima Ministarstva finansija.

Budžet i odbornici

Odbornici treba da imaju detaljne informacije o svakom koraku procesa planiranja budžeta opštine, pošto vremenski rok od 30 dana između 1. septembra i 30. septembra nije dovoljan odbornicima da obezbede da predlog budžeta koji je prihvatio predsednik opštine odgovara zahtevima građana opštine. U tom kontekstu, skupština opštine treba da pozove glavnog finansijskog službenika u odnosnim rokovima, da odbornicima pruži informacije o budžetskim cirkularima. Istovremeno, odbornici mogu naći ove informacije u Ministarstvu finansija i Direkciji za budžet i finansije njihove opštine.

Uloge opštinskih institucija u planiranju i realizaciji budžeta

Predsednik opštine podnosi skupštini opštine predlog godišnjeg budžeta i budžet odobren za usvajanje.

Odbor za politiku i finansije, konkretno, i skupština opštine generalno, imaju veliku odgovornost u fazama planiranja i nadzora opštinskih finansija. U fazi planiranja, Odbor za politiku i finansije razmatra važna dokumenta kao što su opštinski budžet, srednjoročni opštinski okvir budžeta, plan nabavki i daje preporuke skupštini opštine za dalje delovanje.

Skupština opštine imajući u vidu i preporuke odbora za politiku i finansije, razmatra i u slučaju slaganja, usvaja ključna dokumenta opštine, u vezi sa upravljanjem opštinskim finansijama.

Uloge opštinskih institucija u sastavljanju opštinskog budžeta.

Centralne institucije

Odeljenje za opštinski budžet predstavlja odeljenje u sklopu Ministarstva finansija koje se bavi opštinskim finansijama. Ovo odeljenje je uključeno u procese planiranja i realizacije opštinskih finansija, imajući u vidu da:

• priprema predlog budžeta opština
• priprema opštinski Srednjoročni okvir rashoda (SOR)
• pomaže opštinama u realizaciji budžeta;
• razmatra i ocenjuje zahteve za izmenu budžetskih izdvajanja;
• analizira i pruža preporuke oko transfera, preraspodele i drugih podnesaka u vezi sa budžetskim izdvajanjima;
• upravlja elektronskim sistemom podataka (BDMS), Programom javnih ulaganja (PIP) ili drugim sistemima namenjenim opštinama; itd.

Analitičari opštinskog budžeta, sarađuju sa opštinskim kancelarijama o svim pitanjima finansijskog upravljanja opštinama. Na primer, oni prihvataju zahteve opština i podnose ih u dalji postupak; informišu i savetuju opštine sa ciljem da ispoštuju zakonski okvir i odluke donete na ministarskom nivou; informišu i savetuju opštine u slučaju da postoji deficit sredstava u privrednim kategorijama; itd. 

Komisija za subvencije predstavlja međuvladinu instituciju, sastavljenu od devet članova: premijer, ministar finansija, ministar lokalne uprave, neki drugi ministar (izabran na godišnjoj osnovi) i četiri predsednika opštine (izabranih nasumično na godišnjoj osnovi, ali pod uslovom da jedan potiče iz opština sa manjinskim zajednicama). Odgovornosti ove Komisije su:

• da razmotri formulu o dodeli subvencija na svake tri godine;
• da na godišnjoj osnovi, određuje formulu subvencija sa otvorenim sistemom (zdravstva i obrazovanja);
• razmatra žalbe opština oko formula finansiranja i njihove predloge kapitalnih troškova;
• preporuči iznos dodatnih finansijskih sredstava za opštine kojima su dodeljene dodatne nadležnosti itd.

Planiranje budžeta treba da odgovara nekolicini načela: Da bude usmereno tako da uzme u obzir konkretne potrebe određenih i marginalizovanih grupa u društvu.

Da bude sveobuhvatno, pošto ne možemo govoriti o ciljanom budžetiranju bez sveobuhvatnog budžeta–kako možemo shvatiti potrebe različitih grupa u društvu ako ih ne uključimo u proces planiranja budžeta.

Biti transparentan povezano je sa dozvoljavanjem pristupa javnosti u svim fazama budžetiranja, uključujući fazu planiranja ali i realizaciju opštinskog budžeta. Transparentnost podrazumeva da budžet bude ne samo lako pristupačan, već i da treba sastaviti pojednostavljene formate koji su lako razumljivi za sve.

Delujući u skladu sa Zakonom o rodnoj ravnopravnosti br. 05/L-020 (2015), kosovske institucije su odgovorne za ”uključivanje rodnog budžetiranja u svim oblastima, kao neophodnim sredstvom za obezbeđenje poštovanja principa rodne ravnopravnosti u prikupljanju, distribuciji i određivanju izvora” (član 5.1.5.).

Iz tog razloga, budžetske organizacije treba da učine vidljivim efekte javnih troškova na rodnu ravnopravnost u godišnjem budžetu za 2018. godinu. Ovo će takođe doprineti podizanju efektivnosti i transparentnosti upravljanja javnim finansijama. Treba da imate u vidu ova uputstva pri donošenju unutrašnjeg opštinskog budžetskog cirkulara, kao osnovnog dokumenta za planiranje vašeg opštinskog budžeta u periodu od 2018-2020. Ukoliko postoje nejasnoće u tom smeru, budžetske organizacije se mogu konsultovati sa odnosnim analitičarima u sklopu Odeljenja za budžet Ministarstva finansija.